Martin Heidegger, sanat felsefesi, sanat yapıtı, metin bal

►Heidegger’in öğrencileri: Frankfurt okulu üyesi ve 68 kuşağının filozofu Herbert Marcuse (1898-1979). Sokrates’ten sonra dünyanın en popüler filozofu olan Jean Paul Sartre (1905-1980). Yapısöküm’ün (Dekonstrüksiyon) kurucusu Jacques Derrida (1930-2004). Varoluşçuluğun Fransız öncülerinden Emmanuel Levinas (1906-1995). Hermeneutiğin geliştiricisi Hans Georg Gadamer (1900-2002), siyaset bilimcisi Hannah Arendt (1906-1975). Amerikalı siyaset bilimcisi Leo Strauss (1899-1973). Varoluşçu psikiyatrinin kurucusu Ludwig Binswanger (1881-1966).

►Heidegger varlığın çok çeşitli görünüşünü derinliğine kavramak için saf filoloji ve felsefe arasında anlama ve yorumlamaya dayanan orta bir yola ihtiyaç duyar. Böylece yeni tarz düşünmenin yöntemi hermeneutik olur.[1] Buna göre şiirsel yapıt, varlık’ın çok yönlülüğü ve çok anlamlılığını gerçeklikle ilgili bütün bilimlerden daha doğru şekilde dile getirir. Heidegger için Aristoteles’in Poetika’da düşündüğü şey[2] hâlâ geçerlidir: “şiirsel yapıt varolanların keşfinden daha hakikidir” (Heidegger, 1996: 363). Wegmarken, Gesamtausgabe, I.Abteilung: Veröffentlichte Schriften 1910-1976, Band 9, Frankfurt am Main: Vittorio Klostermann.

► “Büyüyen düşüncesizlik bugün, bu nedenle, insanı iliklerine kadar sömüren bir süreçten kaynaklanır: insan bugün düşünmekten kaçmaktadır. Bu düşünmekten-kaçış düşüncesizliğin zeminidir. Bu kaçışı oluşturan şey bir kısmıyla insanın bu kaçışı ne görmek nede kabul etmek istemesidir. İnsan bugün, üstelik, düşünmekten bu kaçışı düpedüz inkar eder.” (Heidegger, 1969: 45). Discourse on Thinking, İng. Çev: John M. Anderson and E. Hans Freund, New York: Harper & Row.

► “Kendi doğruluklarını bütünüyle geleneğin yaygın akımlarını uyandırarak kuran bilimler eğer yalancı bir girişim olarak görülmek istemiyorlarsa, bunun yerine kendilerinin varlık olanağını insan Dasein’ındaki anlamlarından alacaklarsa, o zaman temel sorunun ve bu krizin çözümünün bulunacağı yer bu tartışma konularını, onların birtakım bilimsel araştırma yoluyla gizlenmelerinden önce, temel bir deneyimin incelemesine sunmaktır” (Heidegger, 1992: 4-5). History of the Concept of Time, Prolegomena, İng. Çev: Theodore Kisiel, Indiana: Indiana University Press.

► Heidegger’in yararlandığı sanatçılar: Friedrich Hölderlin (1770-1843), Rainer Maria Rilke (1875-1926), Paul Cézanne (1839-1906) ve Paul Klee (1879-1940).

► “Dinimiz, ahlakımız ve felsefe insanın yozlaşmış biçimleridir. – Karşı hareket: Sanat” (Nietzsche, 2002: s.390, Aforizma 794). Güç İstenci, Bütün Değerleri Değiştiriş Denemesi, Çev: Sedat Umran, İstanbul: Birey Yayıncılık.

► Heidegger Batı felsefesinin Doğu düşüncesine açılan tek filozofu olarak kabul edilir. Heidegger’e göre Zen Budizmi’nin sanat ve sanat yapıtı anlayışı geleneksel batı felsefesinin kaybettiği “şey”i korumaktadır.[3]

►Şairin yaptığı şeyin farkına varılması ‘düşünceliler’i (die Bedachtsamen) gerektirir (Heidegger, 2000a: s.48, Elucidations of Hölderlin’s Poetry, İng. Çev: Keith Hoeller, New York: Humanity Books.).

ANA SAYFA

* Adıyaman Üniversitesi, Felsefe Bölümü. Yrd.Doç. Dr., E-Mail: balmetin@gmail.com

[1] s.20., Heidegger, M. & Eugen Fink, (2006). Heraclitus Üzerine Dersler, çev. İbrahim Görener, İstanbul: Kesit Yayınları.

[2] Aristoteles’e göre şiir birlik ve bütünlük kurma bakımından diğer bilimlere üstündür. (Aristoteles, 2005: XXIII, 83. 1459a, 15-25). Şiir ancak bu özelliğiyle bir eylemi tamamlanmışlığı ve bütünlüğü içinde taklit edebilir. (Aristoteles, 2005: VII, 31. 1450b 20-25). Şiirin başka bir üstün özelliği de sadece olanaklıyı değil olanaksız olanı da içermesidir. “Şiirde inandırıcı olan olanaksız ifade, olanaklı olan ancak inandırıcı olmayan ifadeye tercih edilmelidir.” (Aristoteles, 2005: XXV, 99. 1461b 10-15). Poietika (Şiir Sanatı Üzerine), Çev: Nazile Kalaycı, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.

[3] Bkz. Martin Heidegger, ‘Die Kunst und Das Denken’ (ss. 552-558), Reden und Andere Zeugnisse eines Lebensweges, içinde Band 16.

DİNLEYİCİYE:

♠ Heidegger (1889-1976)